รู้ให้รอบก่อนใช้ AI รวมกฎหมาย และมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับ AI Governance

ทุกวันนี้ หลายองค์กรมีการนำ AI มาใช้กันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะการใช้ AI มาเป็นส่วนหนึ่งของการทำงาน อย่างไรก็ตาม ระบบ AI ที่ทำงานอัตโนมัติอาจสร้างความเสียหายให้บุคคล และองค์กร ทำให้ต้องมีการควบคุมอย่างใกล้ชิด 

AI Governance หรือการกำกับดูแล AI จึงเป็นสิ่งจำเป็นและต้องดำเนินการ เพราะคือการกำหนดนโยบายการใช้ AI ของแต่ละองค์กร และมีรายละเอียดของการประเมินความเสี่ยงของ AI ก่อนนำไปใช้งาน

เพื่อให้เกิดกฎเกณฑ์การใช้ AI และถือเป็นการแสดงความรับผิดชอบขององค์กรที่ต้องมีต่อผู้ใช้งาน AI ไม่ว่าจะเป็นบุคลากรภายในหรือบุคคลภายนอก 

วันนี้เราจึงจะมาพูดถึงกฎหมายและมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับ AI Governance (การกำกับดูแลปัญญาประดิษฐ์) ทั้งระดับสากล (International) และ ระดับประเทศ (National/Regional) โดยแบ่งได้เป็น 3 หมวดใหญ่ดังนี้

1.มาตรฐานสากล ได้แก่

• ISO/IEC 22989:2022 Artificial Intelligence — Concepts and Terminology 

• ISO/IEC 23894:2023 Artificial Intelligence — Risk Management

• ISO/IEC 42001:2023 Artificial Intelligence Management System (AIMS)

• ISO/IEC 38507:2022 Governance implications of the use of AI by organizations

• NIST AI Risk Management Framework (2023)

2.กฎหมายและระเบียบระดับภูมิภาค / ประเทศ ได้แก่

• EU AI Act (2024)

• AI Bill of Rights (2022) USA

• Pro-innovation AI Regulation Framework (2023) UK

• Generative AI Regulation (2023) China

• Model AI Governance Framework (2020) Singapore

• AI Security Guidelines by NCSA (2025) Thailand

  
  

3.กฎหมายเฉพาะภาคส่วน (Sector-specific Regulations)

• การเงิน (Finance) เช่น GLBA, FCRA, ECOA โดยเน้นการตรวจสอบ fairness, bias และ explainability ของ AI ที่ใช้ตัดสินสินเชื่อ

• สุขภาพ (Healthcare) เช่น HIPAA เน้นการใช้ AI ต้องคุ้มครองข้อมูลสุขภาพและความเป็นส่วนตัว

• การศึกษา (Education) เช่น FERPA (US) เน้นการจำกัดการใช้ข้อมูลนักเรียนในระบบ AI

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบัน กฎหมายที่มีบทลงโทษ และประกาศบังคับใช้แล้ว คือ EU AI Act และ Generative AI Regulation ซึ่งในประเทศไทย ยังคงเป็น Guidelines จากหน่วยงานต่างๆ เช่น ETDA, BOT เป็นต้น ทำให้การตระหนักรู้ด้าน AI Governance ในประเทศไทย ยังคงไม่เป็นที่แพร่หลายมากนัก

ส่งผลให้เกิดเป็นช่องว่างและมีความเสี่ยงเกิดขึ้นจากการใช้ AI เช่น การที่ Chatbot ถามตอบกับลูกค้า ทำงานได้ไม่สมบูรณ์แบบ และไม่มีการติดตามหรือควบคุมโดยมนุษย์ และที่น่ากังวลกว่านั้น คือ มีการใช้ AI ด้านการเงินและด้านสุขภาพ ที่ถือเป็น High Risk AI กันอย่างแพร่หลายและอย่างเปิดเผย โดยไม่มีการดำเนินการ AI Governance แต่อย่างใด

ซึ่งหากผู้ใช้งานเป็นประชากรชาวจีน หรือ EU องค์กรนั้นอาจถูกฟ้องร้องได้ ด้วยข้อกฎหมายปกป้องสิทธิพลเมืองของประเทศต้นทาง 

ด้วยเหตุนี้เอง AI Governance จึงไม่ใช่แค่ทางเลือกที่องค์กรควรหรือไม่ควรทำ แต่เป็นอีกสิ่งจำเป็นที่ในภาคธุรกิจต้องหันมาให้ความสนใจและตระหนักถึงอย่างแพร่หลาย